Miila Dhabanii Lammata Miilaan Dhaabachuu; Seenaa Firehiwet

Firehiwot Taammiruu, Gaazexeessituu, namoota rakkoon ofitti amanamummaa isaan hanqatuuf ammoo leenjii kenniti. Jimmatti dhalattee Wallagga Lixaa Gimbiitti kan Guddatte Fireehiwot, duraan utuu hojii gaazexeessummaarra jirtuu, bara 2006, balaan tiraafikaa ishee mudate. Yoo Sagalee Ameerikaaf dubbattetti balaan kun utuu Finfinnee gara Adaamaatti deebi’aa jirtuu, handaara Magaalaa Adaamaatti isheerra gahe. Fireehiwet yoo dubbattu, guyyaa konkolaataa kiraan namoota 14 kan waraabbii Diraamaa Raadiyoof fuutee deemtee galgala deebiirratti balaan jireenya koo guutummaatti jijjiire jette kun isheerra dhaqqabe.

Haala balaa konkolaataa san yoo yaadattu ‘Mojoo fi Adaamaa jidduudha bakkichi, alas abbaan warraa koo naaf bilbillaan gale jedheen, ijoollee koo dubbisee, battala yoon cufu konkolaataan kun garagale’ jette. Akka Firehiwot jettetti gaafas konkolaataa san keessa ishee dablalatee namoota kudha afurtu turani. Isheenii fi hiriyaan ishee ulfa ji’a saddeetii wal bira turanus, kana chi keessaa balaan miidhaa qaama hirrisu irra gahe Firehiwot qofa. ‘Kanaafis guddaan waaqa galateeffadha’ jetti, haati ijoollee lamaa kun. Sababni isaas utuun namoota fuudhee bahee kana keessaa balaan akka narra gahe irra dhaqqabee harra bakka kana gahuuf ulfaata tahuullee eerti.

Ala balaan irra gahes kallattiin kan isheen deemte gara hospitaalaa ture. Lafeen miila mirgaa ishee gadii waan bututeef ogeessi fayyaa alas na yaaluuf na ilaale, aluma san miilli kiyya akka narra cituu qabu naaf himee jetti.

"Akkuma sanaan gara Hospitaala Adaamaa Jeneraal nafidan, kutaa yaalii gaafan seenu, ogeessi dhufee miila koorraa uffata (carqii) kaasee Firehiwet miilli kun cituu qaba naan jedhe."

Kana booda garuu, kan yaadakootti dhufee jetti Firehiwet, ‘akkamiin miila koo erga cite ka’ee dhabbadha, akkamittiinis namoota naannoo koo jiran akka cituuf amansiisaa kan jedhutu na yaachisa turee’ jechaan dabalataan himti.

Miillishee cituun itti himames dhugaattuu, murteen irraa murame. Firehiwet akka jettetti, yeroo milli sababa balaa kanaa irraa cite, waggaa tokkoo oliif ‘Kiraanchii’ qabannoon deemaa turte. Hojii fi jiruu idileetti deebi’uunis yaaddoo ishee kaan ture, kanaaf qabannoo dhaabbii, ykn taa’umsaan socho’uuf utuu yaadduu, carraan miila nam – tolchee fayyadamuu isheef dhiyaate. Garuu kun salphaa hin turre. Miillikoo inni cite ture, adoodee kan deemsa dagate ture kanaaf lafaa akka daayimaan deemsa baruuf dirqame jetti Firehiwet.

‘"Miillikoo adoodeera, deemsa hin beeku, lafaan miila nmatolche kanaan deemuu baruu aanse, yeroo kana hin luqqa’a, ala kan eegee haga fayyutti eegee lafa deemsa baruuf ittiin tiradha, baayyee yeroo ulfaataa ture.," jette, Firehiwet.

Firehiwet yeroon isheen miila nam – tolchee Kanaan deemuuf darbarsite kan yeroo miilli irraa cite ulfaataa ture jetti, boo’us, haalichi natti cimus isan boru miilaan ol jedhee deemu ilaalee nan jabaadha ture jetti

Chishaayer Itiyoophiyaa dhaabbata gargaarsaa kan miti mootummaa gargaarsa ortopeedik fi tajaajila gorsaas kennudha. Ganna jaatamaaf dhaabbanni tajaajila ummataaf bilisaan kennaa jiru kun, kan akka Firehiwet lafaa miila lamaan deemtuuf tumsedha. Habtaamuu Weldee; Cheshaayer Itiyoophiyaatti Ogeessa Orthopaedic ykn yaala fayyaa balaa tasaa qaamaraattti gahu fi kan maashaati. Firehiwet ganna jaha dura, yaala fayyaaf yoo dhuftuyyuu nama jabduu akka turte yaadata.

“Ana waliin yeroo yaalaaf as dhufte ganna jahan ykn torba dura wal agarre. Ala dhuftetti, xiinsammuudhaan baayyee jabduu turte. Darbees miila harkaan tolfame akka ittiin deemtu kennineefis sirnaan itti fayyadamaati turte. Isa qofaa miti Firehiwot warra qaamni hirratee giddu gala keenya dhufaniifillee jajjabina ni kenniti turte.” Habtaamuu Weldee; Cheshaayer Itiyoophiyaatti Ogeessa Ortopeedik.

Dhaabbanni Chishaayer Itiyoophiyaa, namoota qaama hirrataniif gargaarsa dhiyeessa meeshalee fi gorsaa kan kennu ta’uu kan dubbatu Habtaamuun, namootni gargaarsa kana argatan miila namtolchee kana sirnaan yoo hidhatan, salphaatti jiruu idileetti deebiwu jedha.

Firehiwot amma hojii ishee idileetti deebitee jirti. Carraa argatte kanaan xaxa jiru mootee hojiitti deebiyuunshee dorgommii idila addunyaaf ishee kaadhimee jira. Tumsa karaa Dhaabbata Fannoo Diimaa Addunyaa, Chisaayer Itiyoophiyaan ishee bira gahe, jiruushee jijjiiree, gara Fiilmii gabaabaatti jijjiiramee amma "Feestivaala Fiilmii Fokes Oon Ebiilitii, jedhamu kan biyya Awustiraaliyaatti qophaawuuf kaadhimamee jira.

Dorgommichaaf sagaleen kennamu amma kan xumurame yoo tahu, bu’aan isaas ji’a sadaasaa dhufu kana keessa baramuu danda’a jetti Firehiwot.

Haati ijoollee lamaa balaa suukanneessaa kana booda miila lamaan dhaabattee deebite, kaayyoo ballaa qabdi. Dursa, gama saba himaan dhaabbata Televiszyinii dhaabbachuu akka yaaddu, gama hojii hamileessuunis Itiyoophiyaa keessatti dhaabbata jalqabaati kan jette dhaabu akka feetu himte.

Firehiwet Abbaa Warraa fi ijoollee isaanii lamaan waliin magaalaa Adaamaa keessa jiraatti.

dg/tg/dw